Deel 24: De laatste slag – de Slag om Berlijn

De Slag om Berlijn was de laatste grote militaire confrontatie in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het betekende het definitieve einde van nazi-Duitsland en leidde rechtstreeks tot de zelfmoord van Adolf Hitler en de capitulatie van Duitsland. Deze slag, die plaatsvond in april en mei 1945, was een van de bloedigste veldslagen van de oorlog en markeerde het einde van een tijdperk.

De situatie in 1945

Begin 1945 was het Duitse Rijk ineen aan het storten. Vanuit het westen rukten de geallieerden op door Frankrijk, België en Nederland, terwijl het Rode Leger vanuit het oosten Duitsland binnenviel. Na de Slag om de Ardennen was het Duitse leger sterk verzwakt en had het nauwelijks middelen om de opmars van de geallieerden tegen te houden.

Hitler, die zich in zijn Führerbunker in Berlijn had teruggetrokken, weigerde de realiteit onder ogen te zien en bleef bevelen geven die niet uitvoerbaar waren. Hij hoopte nog op een wonder, maar zijn rijk stond op instorten.

Het Sovjet-offensief

Op 16 april 1945 begon het Rode Leger met de Slag om de Seelower Hoogten, de laatste grote verdedigingslinie ten oosten van Berlijn. Onder leiding van maarschalk Georgi Zjoekov en maarschalk Ivan Konev stormden miljoenen Sovjet-soldaten richting de Duitse hoofdstad. Na zware gevechten, waarbij honderdduizenden soldaten en burgers omkwamen, bereikten de Sovjets op 23 april de buitenwijken van Berlijn.

De stad werd omsingeld en de gevechten vonden plaats van straat tot straat, huis tot huis. Duitse soldaten, volkssturm (burgerlijke militie) en Hitlerjugend probeerden Berlijn te verdedigen, maar het was een verloren strijd.

Het leven in de belegerde stad

Voor de burgers in Berlijn was de situatie verschrikkelijk. Er was nauwelijks voedsel, water en elektriciteit, en veel gebouwen waren al verwoest door geallieerde bombardementen. Massale verkrachtingen, plunderingen en geweld vonden plaats naarmate het Rode Leger verder oprukte. De angst en chaos in de stad waren onbeschrijfelijk.

De val van het Derde Rijk

Op 30 april 1945 pleegde Adolf Hitler zelfmoord in zijn bunker, samen met zijn vrouw Eva Braun, met wie hij de dag ervoor getrouwd was. Kort daarna gaf de Duitse generaal Helmuth Weidling bevel tot overgave van de stad.

Op 2 mei 1945 capituleerde Berlijn officieel aan de Sovjets. Slechts enkele dagen later, op 8 mei 1945, ondertekende Duitsland de onvoorwaardelijke capitulatie. Dit betekende het officiële einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa – een dag die bekendstaat als VE-Day (Victory in Europe Day).

Wist je dat?

• Tijdens de Slag om Berlijn kwamen naar schatting meer dan 1 miljoen soldaten en burgers om het leven.
• De Führerbunker, waar Hitler zijn laatste dagen doorbracht, lag slechts enkele honderden meters van de Rijkskanselarij.
• Sovjetsoldaten plantten op 2 mei 1945 de rode vlag op de Reichstag, een iconisch moment dat symbool staat voor de overwinning op nazi-Duitsland.
• Veel Duitse burgers probeerden te ontsnappen naar het westen om zich aan de geallieerden over te geven, uit angst voor de wraak van het Rode Leger.

Gevolgen

De Slag om Berlijn had grote politieke gevolgen. Duitsland werd bezet en verdeeld in vier zones: de Amerikaanse, Britse, Franse en Sovjet-zone. Berlijn zelf werd ook in vier sectoren verdeeld, wat later leidde tot de Koude Oorlog en de bouw van de Berlijnse Muur.

Het einde van de oorlog in Europa betekende niet het einde van de strijd wereldwijd. In Azië ging de oorlog door tot augustus 1945, toen Japan capituleerde na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki.