Deel 26: De nasleep van de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de Verenigde Naties
Pytheas 
Na de capitulatie van Japan in september 1945 lag de wereld in puin. Steden waren verwoest, miljoenen mensen ontheemd en het vertrouwen tussen landen was zwaar beschadigd. De Tweede Wereldoorlog had niet alleen enorme menselijke verliezen veroorzaakt, maar ook politieke en maatschappelijke verhoudingen volledig op hun kop gezet.
Europa in ruïnes
In Europa waren steden als Berlijn, Warschau, Dresden en Rotterdam grotendeels verwoest. Miljoenen Europeanen waren dakloos, en honger en armoede bepaalden het dagelijks leven. Ook Duitsland was in vier bezettingszones verdeeld: de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk en de Sovjet-Unie beheerden ieder een deel.
De oorlog had bovendien enorme economische gevolgen. Fabrieken waren vernietigd en infrastructuur lag stil. Voor veel landen zou het jaren duren voordat de economie zich enigszins herstelde.
De menselijke tol
De Tweede Wereldoorlog eiste wereldwijd naar schatting 70 tot 85 miljoen levens – ongeveer 3% van de wereldbevolking destijds. Het grootste deel hiervan waren burgers, mede door bombardementen, hongersnoden en massamoorden zoals de Holocaust.
Daarnaast waren miljoenen mensen op de vlucht. In Europa alleen al zwierven na 1945 meer dan 12 miljoen ontheemden rond, vaak zonder familie of thuis.
De oprichting van de Verenigde Naties
De gruwelen van de oorlog maakten duidelijk dat er een internationale organisatie nodig was om vrede en veiligheid te waarborgen. Tijdens de oorlog waren al gesprekken gevoerd tussen de geallieerde landen, wat in 1945 leidde tot de oprichting van de Verenigde Naties (VN).
Op 24 oktober 1945 trad het Handvest van de Verenigde Naties officieel in werking. Vijf landen kregen een permanente zetel in de Veiligheidsraad: de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, de Sovjet-Unie (nu Rusland) en China. Zij kregen het vetorecht, wat betekent dat besluiten alleen doorgaan als geen van hen bezwaar maakt.
Het doel van de VN was helder:
- Het voorkomen van nieuwe oorlogen
- Het bevorderen van samenwerking tussen landen
- Het beschermen van mensenrechten
- Het ondersteunen van wederopbouw en ontwikkeling
De processen van Neurenberg
Een belangrijk onderdeel van de nasleep was het berechten van oorlogsmisdadigers. In 1945 en 1946 vonden in de Duitse stad Neurenberg de eerste internationale processen plaats tegen kopstukken van het naziregime.
Belangrijke leiders zoals Hermann Göring, Rudolf Hess en Joachim von Ribbentrop stonden terecht. Voor het eerst in de geschiedenis werden leiders van een land persoonlijk verantwoordelijk gehouden voor oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Dit legde de basis voor latere internationale gerechtshoven, zoals het Internationaal Strafhof in Den Haag.
De Koude Oorlog tekent zich af
Hoewel de oorlog voorbij was, tekenden zich al snel nieuwe spanningen af. De voormalige bondgenoten – de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie – vertrouwden elkaar niet. Hun ideologische verschillen, kapitalisme versus communisme, zouden leiden tot de Koude Oorlog.
Europa werd verdeeld in een westelijk blok onder leiding van de VS en een oostelijk blok onder leiding van de Sovjet-Unie. Deze nieuwe machtsverhoudingen zouden de wereldpolitiek voor tientallen jaren bepalen.
Wist je dat?
- De VN begon met 51 lidstaten, maar telt er tegenwoordig 193.
- De Neurenberg-processen waren baanbrekend: voor het eerst werden termen als “misdaden tegen de menselijkheid” en “genocide” juridisch vastgelegd.
- Duitsland en Japan mochten in eerste instantie geen lid worden van de VN; dat gebeurde pas in de jaren vijftig.
- De VN koos New York als hoofdkwartier, een symbolische keuze om de VS nauwer te betrekken bij internationale samenwerking.
Het begin van een nieuwe wereldorde
De nasleep van de Tweede Wereldoorlog was een periode van wederopbouw, rechtspraak en nieuwe allianties. Tegelijkertijd luidde het ook een tijdperk van spanning in, waarin de wereld in twee kampen verdeeld raakte.
Toch blijft de oprichting van de Verenigde Naties een van de belangrijkste erfenissen van de oorlog – een organisatie die tot op de dag van vandaag een centrale rol speelt in de wereldpolitiek.
